Prawa wyborcze kobiet

wystawa

Informacja o uzyskaniu przez Polki praw wyborczych w listopadzie 1918 roku zazwyczaj opatrywana jest komentarzem o nowoczesności państwa polskiego. Dowiadujemy się, że kobiety uzyskały prawa wyborcze w Polsce wcześniej niż obywatelki Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Rzadko kiedy jednak spotykamy się z informacją o tym, że na ziemiach polskich istniał odpowiednik brytyjskiego i amerykańskiego ruchu sufrażystek – ruch emancypantek, które o prawa wyborcze dla kobiet upominały się kilkadziesiąt lat. Aż do wybuchu I wojny światowej nie był to popularny postulat, jednak praca kobiet na rzecz niepodległości Polski przekonała polityków i opinię publiczną. Nawet konserwatywne partie zobaczyły w kobietach znaczący elektorat. W wolnej Polsce głos kobiet był potrzebny także ze względu na zarządzone plebiscyty terytorialne na Górnym Śląsku oraz na Warmii i Mazurach. To jednak dzięki wysiłkom emancypantek kwestia praw politycznych kobiet stała się przedmiotem publicznej debaty już na początku XX wieku.

Dziś czynne i bierne prawo wyborcze dla wszystkich obywateli wydaje się oczywiste. Tymczasem w XIX-wiecznych demokracjach przedstawicielskich obowiązywało cenzusowe prawo wyborcze – warunkiem uzyskania prawa do głosowania było posiadanie własności i opłacanie odpowiedniego podatku. Warunek ten sprawiał, że uprawnionych do głosowania najczęściej było kilka procent społeczeństwa. Oczywistym sojusznikiem emancypantek w walce o prawa wyborcze dla kobiet wydawał się ruch socjalistyczny, który domagał się powszechnego prawa wyborczego. Warto jednak pamiętać o tym, że początkowo koncepcja powszechnego prawa wyborczego nie obejmowała kobiet. W takiej formie powszechne prawo wyborcze zostało wprowadzone w monarchii austro-węgierskiej w 1907 roku. Galicyjskie działaczki emancypacyjne zwracały uwagę na coraz bardziej rażącą niesprawiedliwość – uprawnieni do głosowania byli niewykształceni mężczyźni, natomiast prawa głosu ciągle nie miały kobiety, które od 1897 roku mogły studiować. To emancypantki prowadziły akcje uświadamiające społeczeństwo, że „głosowanie powszechne jest dopiero wówczas, gdy i kobiety głosują!”.

Wystawa prezentuje historię walki o prawa wyborcze dla kobiet. Przedstawiamy najważniejsze działaczki i organizacje na rzecz praw wyborczych kobiet, opowiadamy o okolicznościach, które doprowadziły do uzyskania przez Polki praw wyborczych w pierwszych tygodniach niepodległości. Przypominamy również o krakowskich emancypantkach i aktywności politycznej mieszkanek Krakowa ponad 100 lat temu.

Wystawę prezentujemy w Małopolskim Ogrodzie Sztuki, który stoi w miejscu dawnej Ujeżdżalni – jednego z najważniejszych miejsc w historii krakowskiego ruchu emancypacyjnego. To tutaj na początku XX wieku odbywały się wiece krakowskich emancypantek, stąd wychodziły demonstracje na rzecz praw wyborczych kobiet, między innymi demonstracja zorganizowana w ramach pierwszych obchodów Międzynarodowego Dnia Kobiet w marcu 1911 roku.

Pomysłodawczyni: Magdalena Urbańska
Autorka tekstów: Ewa Furgał
Współpraca: Wiesław Wróbel
Korekta: Katarzyna Połeć
Identyfikacja wizualna wystawy: Magdalena Płońska

Wystawa została zrealizowana przez Białostocki Ośrodek Kultury/ Centrum im. Ludwika Zamenhofa

Partnerzy:

BOK/CLZ
Fundacja Przestrzeń Kobiet
Małopolski Ogród Sztuki