Pianista (2002) reż. Roman Polański

w ramach cyklu "Przywrócone arcydzieła"

Od Łukasza Maciejewskiego:

W październiku w „Przywróconych arcydziełach” spotkamy się dwukrotnie. Po rozmowie o Krzysztofie Kieślowskim, kolejny gigant – Roman Polański. 20 października czeka nas prawdziwa filmowa uczta.
Film „Pianista” Romana Polańskiego: tytuł, o którym sam reżyser twierdził, że jako jedyny chciałby mieć go na swoim grobie. Polański to jeden z ostatnich, wielkich mistrzów kina, który potrafi perfekcyjnie opowiadać obrazem. Wykorzystywane przezeń środki wizualne, ściśle podporządkowane przyjętej konwencji, służą „kinogenii”. To określenie, wymyślone niegdyś przez koryfeuszy „nowej fali”, idealnie oddaje charakter stylu reżysera. Kinogenia, czyli wszystko. Ekspresja obrazu, montaż, dialogi, praca z aktorem, wreszcie założona reakcja widza.

„Zrobiłem tylko trzy obrazy, które mogę w pełni zaakceptować: „Pianistę”, „Dziecko Rosemary” i „Chinatown” – powiedział.
Szczególni będą także goście spotkania: operator, Paweł Edelman, oraz scenograf, laureat Oscara, Allan Starski.

PIANISTA
- "Pianista" jest filmem bardzo osobistym, opisuje rzeczy, które ja w pewnym sensie przeżywałem. Są tam sceny z mojego życia - mówił Roman Polański w Polskim Radiu. 24 maja 2002 roku miała miejsce premiera filmu, do którego część zdjęć Polański nakręcił w Polsce.
Scenariusz filmu "Pianista" został napisany przez Ronalda Harwooda i Romana Polańskiego na podstawie autobiografii Władysława Szpilmana, pianisty związanego z Polskim Radiem. Kksiążka pod tym samym tytułem ukazuje jego losy wojenne, zamknięcie w getcie warszawskim, przeżycie powstania, uniknięcie wywózki do obozu zagłady w Treblince, ukrywanie się do ostatnich dni wojny w ruinach getta w Warszawie.
Szpilman - w tej roli wystąpił mający m.in. polskie i żydowskie korzenie, Adrien Brody - jako jeden z nielicznych szczęśliwie uszedł z życiem, dzięki zbiegom okoliczności i pomocy wielu polskich przyjaciół, ale też nieprzyjaciół, w tym jednego niemieckiego oficera.
Film zawiera wątki autobiograficzne także z życia reżysera, Romana Polańskiego, który w czasie wojny był w krakowskim getcie, uciekł stamtąd, a następnie ukrywał się u polskich rodzin. Jego matka natomiast zginęła w Auschwitz, a ojciec przeżył Mauthausen. - "Pianista" jest filmem bardzo osobistym, opisuje rzeczy, które ja w pewnym sensie przeżywałem. Są tam sceny z mojego życia - wyznawał Roman Polański w audycji Ryszarda Jaźwińskiego w Polskim Radiu. - Głównie jest to książka napisana przez Szpilmana, ale niektóre szczegóły, sceny są dosłownie takie, jak je pamiętam z dzieciństwa w getcie krakowskim - opowiadał reżyser.



Film Polańskiego porównywany jest z "Listą Schindlera" Stevena Spielberga, której akcja również rozgrywa się w Polsce i ma ambicje dość uniwersalnego i całościowego ujęcia tematu zagłady Żydów. Być może kluczem są tu autentyczne wspomnienia Szpilmana, na których bazowali twórcy, a może autentyczne doświadczenia reżysera, który miał przez to bardziej osobiste podejście do filmu, choć udało mu się uniknąć taniego sentymentalizmu i melodramatu. Co ciekawe w obu filmach za scenografię odpowiadał doskonały polski scenograf, Allan Starski (u Spielberga razem z Ewą Braun). W "Pianiście" udało się zręcznie połączyć pokazane realistycznie ciężkie tematy zagłady i wojny z muzyką Chopina i kwestią sztuki w życiu człowieka. Muzyka staje się tu nośnikiem nie tylko emocji, lecz także marzeń, jest wewnętrznym światem, w którym tytułowy pianista się zamyka, aby przetrwać. Muzyka daje mu siłę i nadzieję, staje się symbolem i synonimem życia. "Pianista" wpisał się także w kontekst współczesnej dyskusji o roli Polaków w Holocauście i ich współudziału w tej zbrodni. W "Pianiście" pojawiają się postaci Polaków reprezentujących różne postawy - zarówno tacy, którzy pomagają ocalić Żydów, jak i zdrajcy. Jednak mimo że Holocaust wymyślili i przeprowadzili Niemcy, nie milkną głosy - również w Polsce - że Polacy masowo im w tym pomagali, jako urodzeni antysemici.


- Że to było masowe, to jest oczywista brednia, zupełne kłamstwo - stanowczo stwierdzał Roman Polański w rozmowie z Joanną Sławińską w Polskim Radiu. - Ale że to się zdarzało, to prawda. Polacy są ludźmi, jak inne narody, i są rozmaite osobowości. Jeśli chodzi o mnie, to ja miałem szczęście być uratowany przez dwie rodziny - państwa Buchałów i Putków, które mnie przechowywały w czasie wojny - dodawał reżyser.
W "Pianiście" ważną rolę odgrywa także pewien Niemiec oficer Wehrmachtu, Wilm Hosenfeld, który znalazł Szpilmana ukrywającego się na poddaszu domu i pozwolił przeżyć, nie wydając uciekiniera. W 2009 roku Instytut Yad Vashem uznał go za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Film Polańskiego zdobył wiele nagród, w tym również te najważniejsze: Złotą Palmę w Cannes, 3 Oscary oraz 7 Cezarów.

OBSADA:
Adrien Brody - Władysław Szpilman
Thomas Kretschmann - kapitan Wilm Hosenfeld
Frank Finlay - ojciec Władysława
Maureen Lipman - matka Władysława
Emilia Fox - Dorota, znajoma Szpilmana
Ed Stoppard - Henryk, brat Władysława
Julia Rayner - Regina, siostra Władysława
Jessica Kate Meyer - Halina, siostra Władysława
Michał Żebrowski - Jurek, przyjaciel Władysława, brat Doroty
Wanja Mues - ss-man bijący ojca Władysława
Richard Ridings - pan Lipa, kupujący fortepian Szpilmana
Nomi Sharron - obłąkana kobieta, żona Izaaka Szermana
Anthony Milner - mężczyzna na skrzyżowaniu
Lucie Skeaping - uliczny muzyk na skrzyżowaniu
Roddy Skeaping - uliczny muzyk na skrzyżowaniu
Ben Harlan - uliczny muzyk na skrzyżowaniu
Thomas Lawinky - policjant
Joachim Paul Assböck - policjant
Roy Smiles - Itzhak Heller, żydowski policjant
Paul Bradley - Jehuda, konspirator "Bundu"
Daniel Caltagirone - Majorek, konspirator "Bundu"
Andrzej Blumenfeld - Benek
Darian Wawer - chłopiec zabity przy murze
Zbigniew Zamachowski - kupujący złote monety
Lejb Fogelman - sprzedający złote monety
Detlev von Wangenheim - ss-man
Zofia Czerwińska - kobieta z zupą
Emilio Fernandez - złodziej zupy
Udo Kroschwald - Schultz, właściciel warsztatu
Uwe Rathsam - ss-man zabijający dziewczynę
Joanna Brodzik - dziewczyna zabita strzałem w głowę
Maja Ostaszewska - kobieta z synkiem na Umschlagplatzu
Katarzyna Bargiełowska - szlochająca kobieta
John Bennett - dr Ehrlich rozmawiający z ojcem Władysława na Umschlagplatzu
Cyril Shaps - pan Grun rozmawiający z ojcem Władysława na Umschlagplatzu
Wojciech Smolarz - chłopak z cukierkami na Umschlagplatzu
Lech Mackiewicz - współpracownik Szpilmana w brygadzie robotników budującej dom
Ruth Platt - Janina Godlewska, przyjaciółka Szpilmana
Frank Michael Kobe - ss-man zabijający Benka
Torsten Flach - Zig Zag
Peter Rappengluck - ss-man przemawiający na budowie
Ronan Vibert - Andrzej Bogucki, mąż Janiny
Krzysztof Pieczyński - Marek Gębczyński
Katarzyna Figura - sąsiadka
Valentine Pelka - Michał Dzikiewicz, mąż Doroty
Andrew Tiernan - Antek Szałas
Tom Strauss - doktor Łuczak
Cezary Kosiński - muzyk Lednicki, znajomy Szpilmana
Adam Bauman - policjant żydowski na Umschlagplatzu
Grzegorz Artman - były więzień obozu koncentracyjnego
Paweł Burczyk - Polak na budowie
Zbigniew Dziduch - ss-man pilnujący brygady robotników
Marian Dziędziel - Polak na budowie
Nina Franoszek
Jerzy Góralczyk - mąż szlochającej kobiety
John Keogh
Jarosław Kopaczewski - pracownik rozgłośni radiowej
Patrick Lanagan - Dymitr Leszczenko
Dorota Liliental - pani Zyskin
Andrzej Pieczyński - były więzień obozu koncentracyjnego
Rafał Mohr - policjant żydowski na Umschagplatzu
Morgane Polański - dziewczynka z klatką dla ptaków na Umschlagplatzu
Norbert Rakowski - ss-man pilnujący brygady robotników
Piotr Siejka
Weronika Szen
Tomasz Tyndyk - policjant żydowski na Umschagplatzu
Andrzej Szenajch - pracownik rozgłośni radiowej
Andrzej Walden - były więzień obozu koncentracyjnego
Zbigniew Waleryś - współpracownik Szpilmana w brygadzie robotników budującej dom
Tadeusz Wojtych - mężczyzna pod więzieniem
Maciej Winkler - współpracownik Szpilmana w brygadzie robotników budującej dom
Andrzej Zieliński - policjant żydowski na stacji kolejowej
Maurycy Zylber - chłopiec w domu Jehudy
Xawery Zylber - chłopiec w domu Jehudy
Piotr Bartuszek - operator niemieckiej kroniki filmowej; nie występuje w napisach
Roman Garbowski - Żyd na bazarze sprzedający naftalinę; nie występuje w napisach
Henryka Jędrzejewska-Szadaj - kobieta na skrzyżowaniu; nie występuje w napisach
Ryszard Kluge - Żyd pracujący na budowie; nie występuje w napisach
Maciej Kowalewski - oficer SS; nie występuje w napisach
Maciej A. Maciejewski - żołnierz niemiecki na Umschlagplatzu; nie występuje w napisach
Anna Rozenfeld - Żydówka zamykana w wagonie; nie występuje w napisach
Patrycja Soliman - Żydówka zamykana w wagonie; nie występuje w napisach
Izabella Szolc - kobieta pod więzieniem; nie występuje w napisach
Borys Szyc - ss-man na ulicy; nie występuje w napisach
Etl Szyc - kobieta przy murze; nie występuje w napisach